مهارت هاي ايده آل براي دوست يابي
کارشناسان انتخاب دوست را شاخصي براي سلامت روان در نوجواني بر مي شمارند
مهارت دوست يابي، نخستين پايه هاي شكل گيري هويت و برقراري ارتباط موثر اجتماعي با محيط اطراف محسوب مي شود.
انتخاب صحيح دوست و يادگيري شيوه هاي صحيح دوست يابي از شاخص هاي مهم تشخيص سلامت روان در شكل گيري شخصيت افراد به شمار آمده و به عقيده اكثر كارشناسان حوزه علوم اجتماعي و روانشناسي گروه همسالان در پي ريزي و تكامل شخصيت فردي كودكان و نوجوانان مهم ارزيابي مي شود.
روانشناسان معتقدند، پس از ورود كودك به دومين مرحله مهم زندگي كه نوجواني نام دارد، نقش خانواده كمرنگ تر از گذشته شده و گروه همسالان نقش مهمي در زندگي افراد بازي مي كنند. از اين رو آموزش مهارت هاي چگونگي انتخاب مناسب گروه دوستان و شيوه هاي موثر رفتاري براي برقراري ارتباط مناسب و تعامل صحيح با همسالان حائز اهميت است.
به عبارت ديگر آموزش تكنيك هايي مانند روش هاي صحيح آئين دوست يابي، مهارت نه گفتن، تقويت اعتمادبه نفس، اتخاذ تصميم گيري هاي منطقي باعث خواهد شد نوجوان به راحتي تابع گروه همسالان قرار نگرفته و دوست يابي مهارتي به عنوان تثبيت هويت فردي، تقويت انديشه هاي اجتماعي، گسترش استعدادهاي فردي در ميدان رقابت دوستان تبديل شود.
دكتر امان الله قرايي مقدم، با تاكيد بر نقش مهم گروه همسالان در دوران نوجواني و اهميت دوست يابي مي گويد: دوست يابي هاي غلط زمينه ساز ظهور انواع آسيب هاي اجتماعي است.
برخي تحقيقات نشان مي دهد، در بسياري از موارد، تاثير گروه همسالان از خانواده نيز بيشتر است و زماني كه براي اوقات فراغت نوجوانان به درستي برنامه ريزي نشود، نوجوان اكثر وقت خود را با گروه دوستان گذرانده و در صورت نظارت ناصحيح والدين هويت اجتماعي كودك يا نوجوان دستخوش آسيب مي شود.
اين آسيب شناس اجتماعي اضافه مي كند، نقش والدين در شيوه دوست يابي فرزندانشان حائز اهميت است. والدين بايد تكنيك هاي دوست يابي را به فرزندان آموخته و باتوجه به ويژگي هاي فردي و شخصيت كودك به او كمك كرد تا بهترين انتخاب را داشته باشد.
نقش والدين
نوجوانان در مرحله دوست يابي با گروه هاي همسال تعامل برقرار كرده، با آنها همانند سازي كرده و سعي مي كنند با افرادي ارتباط برقرار كنند كه در بسياري از زمينه ها با آنها وجوه مشترك داشته باشند.
به عبارت ديگر دوست يابي باعث شكل گيري تعاملات اجتماعي و كشف هويت اجتماعي نوجوانان خواهد شد. در صورتي كه والدين مانع از رشد نوجوان در اين مرحله شده يا به طور مستقيم در تصميم گيري هايش دخالت كنند، شكل گيري هويت اجتماعي نوجوانان خدشه دار خواهد شد.
دكتر علي مهدي زاده، روانپزشك در اين خصوص معتقد است: والدين بايد به طور غيرمستقيم به شيوه دوست يابي و همانندسازي فرزندشان نظارت داشته باشند.
آنها بايد توجه داشته باشند كه گروه هاي همسالي كه فرزندانشان اوقات فراغت را با آنها سپري مي كنند از لحاظ فرهنگ خانوادگي، باورهاي قومي، مذهبي، سن، ارزش هاي تربيتي و... با يكديگر همخواني داشته باشند.
اين روانپزشك اضافه مي كند: آشنايي كامل خانواده هاي فرزندان و رفت و آمد آنها به صورت نامحسوس و غيرمستقيم كه نوجوان تصور نكند كه والدين به طور مستقيم در كارهاي او دخالت كرده و حس استقلال طلبي او مورد آسيب قرار گرفته است، نقش مهمي در كمك به فرزندان براي انتخاب گروه هاي همسال مناسب و پيشگيري از وارد آمدن آسيب هاي اجتماعي و رفتاري فرزندان در آينده خواهد داشت.
توجه به باورهاي مشترک
به عقيده دكتر مهدي زاده، در صورت هماهنگ نبودن باورها ارزش هاي خانوادگي نوجوانان، افراد با الگوبرداري از دوستان دچار تضاد شده و به تدريج از محيط خانواده دور مي شوند. ميان عقايد و نظريات والدين با گروه هاي دوستي دچار ترديد شده و در نهايت به سمت و سوي گروه هاي همسال كشيده مي شوند. در اين صورت روابط مخفي نوجوانان با دوستان، زمينه ساز بزهكاري و مخفي كاري هاي گسترده تر نوجوان خواهد شد. از اين رو، فرزندان در حالي كه در انتخاب دوست خودمختار و آزادانه عمل مي كنند، بايد تحت نظر غيرمستقيم والدين قرار گرفته و از مشورت و راهنمايي هاي والدين خود بهره مند شوند.
دوست يابي و كسب تجربيات زندگي در گروه هاي همسال از اركان مهم شكل گيري هويت اجتماعي و فرديت اجتماعي نوجوان است.در اين روابط، مفاهيمي مانند تشخيص حد و مرزهاي اجتماعي، صداقت، نوع دوستي، دفاع از حقوق فردي و استقلال عمل در روابط دوستي و مناسبات اجتماعي براي نوجوان معناي دقيق تري پيدا كرده و افراد به صورت تجربي و عملي با كاربرد اين مفاهيم آشنا مي شوند.
عاملي براي پيشرفت
دكتر قرايي مقدم، موفقيت هاي اجتماعي، افزايش انگيزه، پيشرفت تحصيلي را از مزاياي دوست يابي به روش صحيح در دوران نوجواني دانسته و معتقد است در صورتي كه نوجوان تحت نظر والدين به گروه هاي متشكل از همسالان كه از هويت هاي اجتماعي ارزشمند برخوردار هستند راه پيدا كند، به موفقيت هاي قابل توجهي دست پيدا خواهد كرد. در واقع، برقراري تعاملات اجتماعي موثر تمرين مناسبي براي اجتماعي شدن خواهد بود و فرد پس از پايان دوره نوجواني آمادگي لازم براي ورود به دنياي اجتماعي بزرگ تر را پيدا خواهد كرد.
همانطور كه گفته شد، اجتماعي شدن، از ويژگي هاي دوره نوجواني است، فاصله گرفتن از خانواده براي كسب استقلال از مراحل رشد شخصيتي نوجوان محسوب مي شود.
الگوهاي شخصيتي
از آنجايي كه تفاوت در ساختارهاي رفتاري و شخصيتي نوجوانان در مراحل دوست يابي و شيوه انتخاب گروه هاي همسالان نقش دارد، والدين بايد باتوجه به ويژگي هاي شخصيتي فرزندانشان آنها را در انتخاب موثر راهنمايي كنند.
براي نمونه نوجواني كه شخصيت درون گرا دارد، بيشتر تحت تاثير الگوهاي گروه ها همسال قرار مي گيرد.
اين گروه از نوجوانان به راحتي با افراد ديگر ارتباط برقرار كرده و در صورت نظارت ناصحيح والدين ممكن است باعث به انحراف كشيده شدن آنها شود.
از طرف ديگر، نوجوانان برون گرا در ارتباط با گروه هاي همسال ناموفق تر از سايرين بوده و ممكن است به علت موفق نبودن در برقراري ارتباط با همسالان خود، منزوي شده و هويت اجتماعي آنها تكامل پيدا نكند.
از اين رو به عقيده متخصصان، بهتر است، والدين در شيوه دوست يابي فرزندانشان دخالت غيرمستقيم داشته باشند و با آگاهي از نوع شخصيت فرزندانشان آنها را در انتخاب دوست راهنمايي كنند.
حامدمحقق